Klauzule niedozwolone Q&A

Zapowiedziałam cykl wpisów dotyczących klauzul niedozwolonych w umowach deweloperskich.

W związku z tym, zaczynam od wyjaśnienia, co się kryje pod określeniem „klauzula niedozwolona”, w formie pytań i odpowiedzi.

Czym są klauzule niedozwolone?

Mówiąc językiem prawniczym klauzule niedozwolone,  to postanowienia umowy zawieranej pomiędzy przedsiębiorcą, a  konsumentem, które spełniają łącznie następujące warunki:

• nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem;
• kształtują  prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny dobrymi obyczajami;
• rażąco naruszają interesy konsumenta.

Jeśli zastanawiasz się czy postanowienie w Twojej umowie stanowi  klauzulę niedozwoloną, to zacznij od zadania sobie pytania:

• czy postanowienie to znajduje się w umowie  zawartej pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem?

Jeśli odpowiedź brzmi tak, należy zadać kolejne  pytania, ale najpierw ustalmy, co tak naprawdę oznacza słowo konsument?

Czy i kiedy jestem konsumentem?

Klauzule niedozwolone występują wyłącznie w umowach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem. Deweloper zawsze występuje w roli przedsiębiorcy.

Należy zatem wyjaśnić, kto może być konsument?

Konsumentem  jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą  czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Bez używania języka prawniczego można to wyjaśnić tak:

Konsumentem jest osoba zawierająca z firmą umowę, która nie jest związana z prowadzoną przez tą osobę firmą lub wykonywanym zawodem 🙂

Dla przykładu, w umowie z deweloperem jesteś konsumentem jeśli:

• w ogóle nie prowadzisz działalności gospodarczej lub zawodowej,
• prowadzisz działalność gospodarczą, ale chcesz kupić od dewelopera  mieszkanie lub dom na własne potrzeby, a nie na potrzeby swojej firmy (mówiąc prościej, nie bierzesz faktury na firmę:)

Kolejne pytania które powinieneś sobie zadać będąc na tropie klauzul niedozwolonych brzmią, czy postanowienie z umowy deweloperskiej:

• można uznać za uzgodnione indywidualnie?
• kształtuje  prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny dobrymi obyczajami?
• rażąco narusza interesy konsumenta?

Co oznacza indywidualnie uzgodnienie postanowienia z umowy?

Postanowienie nie uzgodnione indywidualnie to takie, na które realnie nie masz wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzoru umowy zaproponowanego przez dewelopera.  

Nieuzgodnione indywidualnie postanowienie umowy deweloperskiej zawartej z konsumentem, może stanowić klauzulę niedozwoloną, o ile na kolejne dwa pytania odpowiesz TAK.

Czy postanowienie umowne kształtuje  prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny dobrymi obyczajami?

Dla oceny czy postanowienie umowne kształtuje  prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny dobrymi obyczajami proponuję zadać pytanie:

• czy przedsiębiorca traktujący konsumenta w sposób uczciwy i sprawiedliwy mógłby spodziewać się, że konsument zgodzi się na sporne postanowienie wzorca w drodze indywidualnych negocjacji?

Jeżeli na tak zadane pytanie odpowiesz, NIE  jest duża szansa, że postanowienie, to stanowi klauzulę niedozwoloną.

Do dobrych obyczajów uczciwości kupieckiej zalicza się m.in.:

• wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług,
• stosowanie we wzorcach umownych takich zapisów, które są jasne i czytelne dla przeciętnego konsumenta oraz należycie zabezpieczają jego interesy.

Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uważa się z kolei takie postanowienia, które zmierzają do:

•  naruszenia równorzędności stron umowy,
• niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta.

Są to takie postanowienia, które w potocznym rozumieniu są nieuczciwe.

Czy postanowienie umowne rażąco narusza interesy konsumenta?

W celu ustalenia, czy postanowienie umowne rażąco naruszają interesy konsumenta, proponuję zadać pytanie:

• czy dane postanowienie umowne stawia konsumenta w sytuacji gorszej niż wynikałaby to dla niego z obowiązujących przepisów prawa?

Odpowiedź twierdząca rodzi podejrzenie, że mamy do czynienia z klauzulą niedozwoloną. Generalnie chodzi o sytuacje, w których jedna ze stron wykorzystała swoją przewagę i sformułowała umowę w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

Czy każde postanowienie umowy może być klauzulą niedozwoloną?

Odpowiedź brzmi NIE. Klauzulą niedowolną nie mogą być postanowienia, które określają główne świadczenia stron w tym cenę/wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Co to jest klauzula abuzywna?

Klauzula abuzywna to inaczej klauzula niedozwolona, albo jeszcze inaczej niedozwolone postanowienie umowne. Wszystkie te określenia znaczą dokładnie to samo.

Podsumowanie

Jeżeli ustaliłeś, że:

• jesteś konsumentem i zawarłeś umowę z przedsiębiorcą;
• postanowienie umowne, które budzi Twoje wątpliwości nie zostało uzgodnione indywidualne, a dodatkowo okazało się, że kształtuje Twoje prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza Twoje interesy;
• postanowienie to nie dotyczy głównego przedmiotu umowy lub jego ceny;

oznacza to, że wytropiłeś w umowie postanowienie, które stanowi klauzulę niedozwoloną.

Jeśli jesteś przedsiębiorcą, możesz w ten sam sposób sprawdzić, czy umowy które zawierasz z konsumentami nie zawierają klauzul niedozwolonych.

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć, określenie „klauzula niedozwolona”. W kolejnych wpisach znajdziesz odpowiedź dlaczego lepiej unikać stosowania klauzul niedozwolonych?