Odstąpienie od umowy o roboty budowlane cz.1

Co powinieneś wiedzieć na temat odstąpienia od umowy o roboty budowlane?

Zaplanowałam cykl artykułów dotyczących odstąpienia od umowy o roboty budowlane. Temat uważam, za ważny i praktyczny zarówno dla wykonawcy robót budowlanych, jak i inwestora. Wiedza w zakresie podstaw prawnych do odstąpienia od umowy może się przydać, by właściwe ocenić ryzyka związane z wykonywanymi pracami. Jeśli jesteś  inwestorem, czy generalnym wykonawcą, który zleca pracę podwykonawcy warto mieć wiedzę w tym zakresie by w porę i skutecznie przerwać realizację inwestycji przez wykonawcę, który nie spełnia Twoich oczekiwań.

Temat bardzo często gości na wokandach różnych sądów w powiązaniu z tematem kar umownych, ponieważ zwykle prawo do odstąpienia od umowy wiąże się z uprawnieniem do naliczenia tych kar. Sąd w sprawie o zapłatę kary umownej naliczonej z powodu odstąpienia od umowy,  w pierwszej kolejności musi ocenić, czy odstąpienie było skuteczne. Jeśli sąd uzna odstąpienie za bezskuteczne nie może zasądzić kary umownej.

Dlatego też uważam, że warto wiedzieć na co zwrócić uwagę składając oświadczenie o odstąpieniu lub czym się bronić przeciwko odstąpieniu.

Na początek zwracam uwagę, że prawo do odstąpienia może mieć swoje źródło w ustawie lub w umowie. W osobnych wpisach omówię poszczególne przypadki.

Odstąpienie na podstawie art. 635 k.c.

Zaczynam od omówienia prawa do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c. Na początek treść przepisu:

Jeżeli przyjmujący zamówienie (czyli wykonawca) opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła  tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

Przepis znajduje się w kodeksie cywilnym w części dotyczącej umowy o dzieło, ale na podstawie tzw. odesłania zawartego w art. 656 k.c. ma zastosowanie także do umowy o roboty budowlane.  Oznacza, że przepis może znaleźć zastosowanie zarówno, jeśli zawarłeś umowę o dzieło, jak również, gdy zawarłeś umowę o roboty budowlane.

Dlaczego rozpoczęłam od omówienia przesłanek do odstąpienia na podstawie art. 635 k.c.? Uważam, że brak znajomości tego przepisu może słono kosztować niejednego wykonawcę, ponieważ daje on prawo inwestorowi (lub generalnemu wykonawcy w stosunku do podwykonawcy) do rozwiązania umowy o roboty budowlane bez żadnego wcześniejszego ostrzeżenia.

Kiedy można odstąpić od umowy na podstawie art. 635 k.c.?

Inwestor lub generalny wykonawca w stosunku do podwykonawcy może odstąpić od umowy na podstawie art. 635 k.c. jeśli, jako wykonawca robót budowlanych jesteś spóźniony z rozpoczęciem lub zakończeniem umowy o roboty budowlane w taki sposób, że nie jest prawdopodobne byś ukończył robotę w terminie przewidzianym w umowie. Tak jak zaznaczyłam wcześniej odstąpienie jest możliwe bez żadnego wcześniejszego ostrzeżenia. Wystarczy złożenie oświadczenia o odstąpieniu przez inwestora i umowa z mocy prawa ulega natychmiastowemu rozwiązaniu.

Czy istotne są przyczyny opóźnienia wykonawcy?

To zależy…

W każdym wypadku inwestor będzie uprawniony do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c., jeśli opóźnienie powstało z Twojej winy, jako wykonawcy. Przy czym dla jasności wskazuję, że przez okoliczności, za które jako Wykonawca odpowiadasz należy rozumieć wszelkie kwestie dotyczące opóźnień wynikających z przyczyn związanych z Twoimi:

• pracownikami,
• współpracownikami,
• podwykonawcami,
• dostawcami towarów, jeśli po Twojej stronie leży dostawa materiałów.

Istotnym jest, że nie obronisz się przed odstąpieniem na podstawie art. 635 k.c. okolicznościami, za które co do zasady nie ponosisz odpowiedzialności i na które nie masz wpływu takimi jak:

• niesprzyjające warunki atmosferyczne,
• okoliczności zewnętrzne zupełnie od Ciebie niezależne takie jak np. wojna, strajk, zamieszki.

Przykładowo, jeśli nie możesz rozpocząć prac z powodu powodzi, inwestor jest uprawniony do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c., jeśli opóźnienie jest na tyle długotrwałe, że nie jest prawdopodobne byś mógł zakończyć pracę w terminie. Bez znaczenia tu jest, że  nie masz żadnego wpływu na wystąpienie, przebieg i czas trwania tego zjawiska.

Jeśli jednak opóźnienie powstało z winy inwestora polegającej na braku współdziałania inwestora przy realizacji umowy inwestor nie jest uprawniony do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c. Sądy przyjmują, że w takich przypadków w ogóle nie można mówić o opóźnieniu po stronie wykonawcy, warunkującym możliwość odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c. (tak np. wyr. SN z 21.9.2006 r., I CSK 129/06, czy wyr. SN z 12.1.2012 r., IV CSK 182/11).

Na czym mogą polegać uchybienia inwestora, które sprawiają, że nie może skorzystać z art. 635 k.c.?

Krótko mówiąc chodzi o wszelkie opóźnienia, które zostały spowodowane przez inwestora. Przykładowo:

1.  nieprzekazanie placu budowy, lub opóźnienia w przekazaniu placu budowy,
2. niedostarczenie materiałów, czy sprzętu, jeśli obowiązek ich dostarczenia leżał po stronie inwestora,
3. nieuzupełnienie braków/wad dokumentacji projektowej, jeśli zawracałeś inwestorowi uwagę na te braki/wady, a dokumentację dostarczał ją inwestor,
4. opóźnienia w odbiorach robót,
5. brak decyzji inwestora np. co do rodzaju materiałów, które mają być użyte do wykończenia wnętrz.

Co jeszcze powinieneś wiedzieć na temat odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c.?

Jest jeszcze kilka istotnych kwestii, które powinieneś wiedzieć na temat odstąpienia na podstawie art. 635 k.c.:

• Po pierwsze, co należy rozumieć przez opóźnienie z rozpoczęciem lub zakończeniem umowy o roboty budowlane w taki sposób, że nie jest prawdopodobne byś ukończył robotę w terminie przewidzianym w umowie. Chodzi o taką sytuację, gdy z powodu opóźnienia obiektywnie danej roboty nie da się ukończyć w terminie.  Krótko mówiąc jest to istotne opóźnienie, którego nadrobienie i zakończenie roboty w terminie jest nieprawdopodobne. Nadmieniam, że na etapie sporu sądowego w celu wykazania zaistnienia tej przesłanki do odstąpienia od umowy, zwykle konieczne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.
• Po drugie, w orzecznictwie przyjęło się, że jeśli termin zakończenia umowy już upłynął, inwestor w dalszym ciągu jest uprawniony do odstąpienia na podstawie art. 635 k.c. (tak np. wyrok SA Katowice z dnia 15-12-2017 r., sygn. V ACa 120/17, wyrok SA Białystok z dnia 12-05-2017 r., sygn. I ACa 612/16, wyrok SA Warszawa z dnia 29-11-2016 r., sygn. I ACa 1956/15). Oznacza to, że jeśli jesteś wykonawcą i jesteś po terminie wykonania umowy, inwestor może w każdej chwili postanowić, że od umowy odstępuje.
• Po trzecie, przepis art. 635 k.c. będzie miał zastosowanie w omówionej wyżej wersji, o ile strony nie zmodyfikowały jego brzmienia w umowie.

Podsumowanie:

W mojej ocenie art. 635 k.c. stanowi groźną broń po stronie inwestora, umożliwiającą szybkie rozwiązanie umowy, szczególnie jak wykonawca jest już po terminie. Dlatego warto go znać by móc podjąć odpowiednie działania zaradcze, gdy jest jeszcze na to czas. W końcu jak mówią lepiej zapobiegać niż leczyć 🙂

*****

Zobacz drugą część artykułu TUTAJ >>